Posts

શાળા પ્રવેશોત્સવ - શિક્ષણની વિસ્તરતી સીમાઓ - પ્રત્યક્ષ અનુભવ

Image
          વર્ષ 2017 માટે ના કન્યા કેળવણી રથયાત્રા અને શાળા પ્રવેશોત્સવ અન્વયે નવસારી જિલ્લાના ચીખલી તાલુકામાં જવાનું થયું. તારીખ 8-9-10/6/2017 ના રોજ પ્રતિ દિન 3 લેખે કુલ 9 શાળાઓની મુલાકાત લીધી જેમાંથી 6 પ્રાથમિક શાળા અને 3 માધ્યમિક શાળા હતી. તમામ શાળાઓમાં ઉત્સાહ અને ઉમંગનું વાતાવરણ જોવા મળ્યું. નાના ભૂલકાઓ ઘરની કાળજીભરી કુમાશમાંથી શાળાના નવિન પરિસરમાં પ્રવેશ કરતાં હોય, નવા લોકો અને નવા બાળકોની સાથે જોડાતા હોય, માતાના ખોળાની હૂંફ છોડીને શિક્ષણના દ્વારે વિસ્મય લઇને ઊભા હોય આવી અલભ્ય ઘટનાને ઋજુતાથી ઉજવવી જ રહે. આ ઉજવણીમાં બાળકોમાં સમગ્ર ઘટના પ્રત્યે ફરજિયાતપણાની ભાવના ન વિકસે અને તેઓ મોકળા મને તેમના જીવનમાં આકાર લેવા જઇ રહેલી આ ઘટના પ્રત્યે પુખ્ત જાગૃતિ વિકસાવ્યા વગર માણે તે ખ્યાલ સરકાર દ્વારા રાખવામાં આવે છે તે આનંદપ્રેરક અવસર છે. મેં તમામ જગ્યાએ બાળકોના વિસ્મયને ક્ષતિ પહોંચાડ્યા વગર તેમને સહ્રદય આવકાર્યા. આ આવકારની પ્રક્રિયામાં શાળાના આચાર્ય, શિક્ષકો, ગામના આગેવાનો અને ગ્રામજનોને પણ જોડ્યા જેથી તેઓ પણ આ પ્રવેશોત્સવને પોતાનો કાર્યક્રમ સમજે અને માત્ર ઔપચારિક વિધિ જ ન માને. અધિકારી

ચતુષ્કોણ... 'દેહ વ્યાપાર' અને અન્ય શોર્ટ ફિક્શન.

Image
દેહ વ્યાપાર અંધારી ગલીમાંથી પસાર થતાં રસ્તા પર સંવનન કરીને ફેંકાયેલા કોન્ડોમમાંથી પુરુષત્વની બુ આવતી હતી. એસીપી સ્નેહા સાદા પહેરવેશમાં કૂટણખાનુ પકડવા નીકળી હતી. ઉચ્ચ અધિકારીઓને જાણ કરવાનો વખત નહોતો એટલે પછી કહીશ એમ વિચારીને બે કોન્સ્ટેબલ સાથે ઉચ્છરંગી કપડાં પહેરીને નિકળી પડી. શહેરની આ ગલી ઘણાં સમયથી બદનામ બની રહી હતી. દેહ વ્યાપારની વ્યાપક વાતો વાતાવરણમાં વહેતી હતી. 'કોઈ ફરિયાદ કરે તો જ પોલીસ દોડે એવું શું કામ?' યુવાન એસીપી આ વિચાર સાથે દુનિયા સામે બાથ ભીડવા નીકળી પડી. 'આવવું છે?' પોતાની એકદમ નજીક અચાનક આવી ગયેલા બદબુદાર શખ્સે સ્નેહાને પૂછ્યું. તેણે કંઇ જ જવાબ ન આપ્યો એટલે પેલો ચાલવા માંડ્યો. સ્નેહા હજી આગળ વધે તે પહેલાં જ તેનો હાથ કોઇએ પકડ્યો. પાછળ ફરીને જોયુ તો એક રૂપલલના ઊભી હતી. 'કેમ, પ્રેમ શોધવા નીકળી છો?' 'ન.. ના..' સ્નેહા થોથવાઇ ગઇ. 'તો ઘરાક કેમ જાવા દીધો?' 'ગંધાતો તો' સ્નેહાએ સંભાળતા કહ્યું. ''હવે, જ્યાં ધંધો જ ગંધાતો હોય ત્યાં માણસની ગંધને શું રોવાનું? ઘડીનો ખેલ, ને લઇ લો હાથનો મેલ.' ધડધડ ગોળીઓ વછૂ

ત્રણ... શોર્ટ ફિક્શન.

Image
થુંક રોજના તેના રસ્તે ચાલતા બરોબર 41 ડગલે એક નાકું પડે અને ત્યાંથી 52 ડગલે એક નાળુ આવે. હવે આવી પાક્કી ગણતરી રાખીને તેને ક્યો મેડલ લેવો હશે, કોણ જાણે! પણ તેનું આ રોજનું કામ. રોજ ગણતરી પાક્કી થાય અને તે કોઇ જંગ જીત્યો હોય તેવો આનંદ તેના ચહેરા પર ઉપસી આવે. પોતે ગામમાં નવો નવો રહેવા આવેલો વીસ વર્ષ પહેલાં. બસ, ત્યારથી આ ક્રમ ચાલું છે. મૂળ તો ગણિત ગમતું એટલે જ ગણતરી ય ગમતી હશે. ડગલા ગણતો નાળા સુધી પહોંચે અને નાળામાં આવેલી કાંટ્યમાં થુંકે. થુંકવું પણ તેના જીવનનો અભિન્ન અંગ હતું જાણે. રસ્તા પર આવેલી પાનની દુકાનવાળા વજુભાઈ આ રોજનિશી જોતાં જોતાં જ વજુડામાંથી વજુભાઈ અને હવે વજુકાકા બની ગયેલા. વજુભાઈ તેને પૂછતાં પણ તે કંઇ કહેતો નહીં. વજુકાકાએ પણ હવે માથાકૂટ કરવાનું છોડી દીધું હતું. આજ તે નાળા પાસે આવીને અટક્યો. જંગ જીત્યો નહોતો. પાછો વળ્યો. ફરી આવ્યો. ફરી જંગ જીતવાના આનંદ વગરનો ચહેરો. પાછો ફર્યો. ફરી એજ... લગભગ સાતમી વારે જંગ જીતાણો. અને એ જ ઉન્માદ ફરી વળ્યો તેનામાં. 41 વર્ષમાં ન આવ્યું હોય એવું આખું શરીર નિચોવાય જાય એટલું થુંક તેના મોઢામાં આવ્યું અને નાળાની કાંટ્યમાં પિચકારી મારી. વ

મધર ટેરેસા... ચમત્કાર અને સંતપણુ.

Image
            નિઃસંદેહ મધર ટેરેસા દ્વારા કરવામાં આવેલ અનન્ય સેવાકીય પ્રવૃત્તિઓ અને સત્કાર્યો કોઇ પ્રશંસાના મોહતાજ નથી. તેમની પ્રતિભાને આંબવી કોઇ સામાન્ય માણસ માટે સ્વપ્ન સમાન જ રહેશે.       કિન્તુ , પરંતુ , લેકિન લાખ ટકે કી બાત યે હૈ કી ભૈયા સત્કાર્યો , સેવા અને સદ્ભાવના ને ચમત્કાર કઇ રીતે ગણી શકાય ? આપણે ત્યાં તો હાલતાં કોઇ બાવા અઢળક ચમત્કારો અને પરચા ની વાતો કરતાં ફરે છે. અને આ બધાંને સમર્થન આપતી ગુલબાંગો હાંકનારા પણ પ્રચુર માત્રામાં ઉપલબ્ધ છે. જો બે સિસ્ટરના ચમત્કાર અંગેના દાવાઓ સાચા માનવામાં આવતાં હોય તો બાવાઓના ચમત્કાર અંગેના દાવાઓ પણ માનવા રહે. પરંતુ ત્યાં ચોખલીયો વ્યવહાર રાખનારા શાણપણ ધારકો સિસ્ટરના દાવાઓ સ્વીકારવામાં શાણપણ અનુભવે છે. અગર ગલત હૈ તો દોનો ગલત હૈ. ચમત્કાર એ અનુભૂતિ ની બાબત છે. જે અનુભૂતિ તમને થઈ હોય તે તમારા આચાર , વિચાર , વર્તન , આસપાસનું વાતાવરણ કે જેને અંગ્રેજીમાં milieu ( મિલ્યુ ) કહેવાય છે , સંગત , વાંચન , પરિસ્થિતિ , આભાસ , માનસિકતા વગેરે ઘણી બધી બાબતો પર અવલંબિત હોય છે. તમને થયેલ અનુભૂતિ વયક્તિક હોઈ શકે સાર્વત્રિક કે સામુહિક નહીં. હાં તેને સર

પાણીનો મૂળ રંગ લાલ હોય છે...

Image
મનોજ ભારતકુમારની શોર ફિલ્મનું – પાની રે પાની તેરા રંગ કૈસા … ગીત તો તમે સાંભળ્યું જ હશે ને ? છપ્પનીયા દુકાળની વાતો તમે સાંભળી હશે ને ? માણસની કઠણાઇની વાતો તમે સાંભળી હશે ને ? પાણી માટે ટળવળતી પ્રજાની જીવલેણ મથામણ તમે અનુભવી છે ? પાણી વગર તમે કેટલો સમય રહી શકો ? ટી.વી. પર જોયેલ બુંદેલખંડના વિસ્‍તારોની હ્યદયદ્રાવક પરિસ્‍થિતિ શબ્‍દોમાં વર્ણવતાં પરસેવો છૂટી જાય છે. આ પરસેવો પણ પાણી જ છે ને ? તેનાથી તરસ છીપી શકે? દેશમાં દુષ્‍કાળના ઓળા ઉતરી આવ્‍યા છે એવે સમયે બાળપણમાં ગામના કૂવેથી હેલ ભરીને, માથે ઉંચકીને આવતી માંને જોઇ છે. તેનું સ્‍મરણ થઇ આવે છે. કૂવામાંથી સીંચીને ભરેલું પાણી ઘરે પહોંચાડી સૌની તરસ છીપાવતી માંને પાણી પીવડાવવાના કેટલાં પૂણ્‍ય મળ્યા હશે? થાકી જતી માં થોડો પોરો ખાઇને બીજી હેલ ભરવા નીકળી જતી ત્‍યારે માંની શકિતને નાની આંખો કૂતુહલવશ જોયા કરતી. થોડે દૂર રહેતાં ખેડૂતના ઘરે દૂરની વાડીએથી ગાડામાં ટીપણું ભરી પાણી આવતું તે અમને રજવાડું લાગતું અને દયાભાવી ખેડૂત એકાદ ગાગર પાણી આપે ત્‍યારે જાણે રાજ મળતું પછી તો પપ્‍પાની સાયકલ પર પાણીના ફેરા થતાં થયાં ને કોક દા’ડો બંબો ભરીને પ

કોપી ઉત્સવ

Image
પરીક્ષાઓના ભણકારાં વાગી રહ્યાં છે. પરીક્ષાર્થીઓ આખા વર્ષની મહેનતનો નિચોડ કરવા થનગની રહ્યાં હશે. આવી જીવનની પ્રગતિ નિર્ધારિત કરનારી ઘટનાના ઘણી વાર સાક્ષી થવા મળ્યું છે. વર્ષ ૨૦૦૦ માં હજી તો હું શિક્ષક થવા ભણી ડગ માંડી રહ્યો હતો ત્યારે સુજેલા કલ્પનને કાવ્ય સ્વરૂપે ઉતારવા પ્રયત્ન કર્યો હતો. આજે તો તે ઘડીને ૧૬ વર્ષના વાણાં વાઇ ગયા પછી પરિસ્થિતિમાં ચોક્કસ બદલાવ આવ્યો જ હશે એવું હું માનું છુ. હવે તો હું શિક્ષક પણ રહ્યો નથી. હાં , મિત્રો જરૂર છે જે શિક્ષકત્વની ધૂણી ધખાવીને બેઠાં છે. ૧૬ વર્ષ પહેલાં લખેલું નીચેનું કાવ્ય હવે પ્રસ્તુત નહીં જ હોય તેવી ભાવના અને ન જ રહે તેવી  પ્રાર્થના   છે. તા. ક.  અહીં ગુગલ દેવની મહેરબાની અને મદદથી કેટલીક છબિઓ ઘટનાના વર્ણન સાથે બંધબેસતી લાગી એટલે ચિપકાવી છે. કોઇએ તેના સત્યાપન અંગે  પૃચ્છા  ના કરવી. સબ કો સન્મતિ મળે એવી અભ્યર્થના  સાથે પ્રસ્તુત છે.  કોપી ઉત્સવ... આ લ્લે... લે...! આ તો પરીક્ષા આવી ગઇ...! કનુએ કહ્યું મનુને છગને કહ્યું મગનને સમજુએ કહ્યું મં જુને કોઇકે કહ્યું કોઇક્ને ને , માં – બાપે કહ્યું અનેક્ને. પોલીસવાળાની ચાંદી થઇ શ

ચિતારો...

Image
તે દી ’ ઝૂપડીના અંધારામાં ગરીબડીએ પ્રસવ્યો ’ તો બાળક એક કોર માંનો આનંદ ને બીજી કોર... ચિંતા – કેમ આપીશ ખાવાનું બે ટંક ? ગરીબના ગોર છગનદાદાએ જોણું જોયું : ‘ તારો દીકરો ચિતારો થાહે! ’ બાઇને તો શું સિતારો કે શું ચિતારો ? ‘ ભીખ માંગી લાવે તો હાસો તારો વરતારો. ’ છોકરાના ’ ય દન થયાં મોટાં ભેગાં કર્યા કરતો છાપાના ફોટાં. રસ્તામાં કચરા સાથે એક દી ’ કલમ મળી – છોકરાને જાણે દિવાળી ફળી. ઝટપટ કાગળ લઇ છાપાનો ખાલી જગ્યામાં રોટલી ચિતરી. ઠપ્પાક દઇને રોટલી અવતરી... આમ જોયું તેમ જોયું , ચારે કોર જોયું ‘ સાલ્લું , આવું કેમ થયું ?’ મન ચકરાવે ચડે તે પહેલાં ફરી ચિતર્યુ. જેમ દોરી તેમ રોટલી મળી , માં સાથે સાંજે ઉજાણી કરી. હવે , છોકરો દોરે ને ઘર વસે. ખપ પુરતું દોરે ને ખપ પુરતું મેળવે. ઉનાળાના ભર બપ્પોરે છોકરાએ ભારે કરી , કાગળ ને કલમ લઇ વાદળની ચિતરામણી કરી. ગડગડાટ વરસીને મેઘરાજે પધરામણી કરી. છોકરાનું ચિતરવું ને ઘટનાનું ઘટવું , માંનું મુંઝાવું ને છોકરાનું પોરસાવું. છોકરાએ નિશાળ ચિતરી , તો આખ્ખી વસતી ભણવા માંડી. સૌ કહે , ‘ આ છોકરાએ આપણી ભૂખ ભાંગી.